Trong nhiếp ảnh, làm chủ ánh sáng là tiền đề quan trọng để có được bức ảnh đẹp và một trong những vẻ đẹp mà ánh sáng tạo ra là bóng. Bóng có thể phân ra thành nhiều loại: bóng đổ, bóng đối xứng, bóng đen... Mỗi loại có một cái hay riêng và tạo ra những bức hình nghệ thuật độc đáo. Cái hay của "bóng đổ" là hình dáng của chúng phụ thuộc vào bề mặt nơi bóng xuất hiện
1. BÓNG ĐỔ
Bóng đổ được hiểu là bóng của một vật thể, nó chính là bóng đen theo hình dáng, kích thước của vật thể được nguồn sáng chính (lưu ý là nguồn sáng chính) hắt ra theo hướng chiếu của nguồn sáng. Trong toán học người ta gọi là "hình chiếu", thông thường chúng ta chỉ học hình chiếu vuông góc (góc chiếu bằng 90 độ) mà thôi. Trong khi đó thực tế lại là một số hoàn toàn không biết trước. Bóng đổ đôi khi cũng được gọi là "Bóng ngả".
Cái hay của "bóng đổ" là hình dáng của chúng phụ thuộc vào bề mặt nơi bóng xuất hiện, để đơn giản tôi tạm gọi là "mặt đổ bóng” (MĐB). MĐB càng phẳng (mặt có thể nằm hoặc đứng (như bức tường)) thì bóng đen càng in rõ lên MĐB, nhưng nếu MĐB ghồ ghề, lồi lõm (sa mạc, bãi cát chính là nơi lý tưởng) thì bóng sẽ thành đường uốn khúc, cong keo theo MĐB. Chúng ta hay lưu ý là MĐB không chỉ cố định mà nó có thể thay đổi như mặt nước lúc gợn sóng, có lúc chúng ta phải cố tình tạo sự gợn sóng này, cảnh sắc trở nên đẹp và có hồn hơn.
- Cường độ ánh sáng và khoảng cách của nguồn sáng chính: Cường độ càng mạnh, khoảng cách càng gần bóng càng sẫm, càng sắc cạnh nhưng chi tiết càng kém rõ. Tuy nhiên, lúc đó tương phản đen trắng càng cao, cảm giác chói trang càng lớn. Ngược lại bóng càng mờ nhạt càng cho cảm giác dịu mát.
- Hướng chiếu sáng: Hướng chiếu sáng càng nằm ngang (nguồn sáng chính là mặt trời thì đó là thời điểm càng gần mặt trời mọc và lặn), bóng đổ càng dài. Nó sẽ mất khi mà chiếu chủ thể vuông góc với mặt đổ bóng (chiếu đúng đỉnh đầu)
Bóng đổ thường giúp ích cho việc tôn thêm vẻ đẹp, ý nghĩa của chủ thể bằng hình dáng và sự tương phản của nó. Có thể nó cũng chính là đối tượng chụp, để nói lên chủ thể người ta thường gọi là "chủ thể gián tiếp"
Nhiều nhiếp ảnh gia rất ưa thích lấy bóng đổ làm chủ đề gián tiếp, nhưng trong thực tế của bất kỳ ai cầm máy, việc loại bỏ bóng đổ cũng không kém phần quan trọng . Ví dụ khi chụp hoa quỳnh nở ban đêm chúng ta thường dùng đèn, mà đèn đó là nguồn sáng chính sẽ tạo bóng đổ phía sau bức (có thể là bức tường). Nên ngoài nguồn sáng chính chúng ta phải dùng các nguồn sáng phụ chiếu vào bóng (trên tường) để loại bỏ bóng đổ.
Thông thường cách để loại bỏ bóng đổ là:
- Dùng nguồn sáng mạnh chiếu vào bóng để xoá đi.
- CHọn vị trí để đẩy lùi hậu cảnh vào bóng tối
- Hậu cảnh xa chủ thể cũng làm cho bóng đổ không rõ nét...
2. BÓNG ĐỐI XỨNG
Bóng đối xứng chính là kết quả của hiện tượng phản xa ánh sáng xảy ra trong thiên nhiên - còn được gọi là bóng chiếu hay bóng nước.
Điều kiện để vật thể có bóng chiếu hoàn toàn đối xứng là: mặt nước phải thật phẳng, thật lặng sóng và phản xạ nhiều ánh sáng . Và bức ảnh trong những hoàn cảnh có thêm bóng nhiều khi sinh động và đẹp hơn. Tuy những chiếc gương, kính soi được mới thỏa mãn được các điều kiện đó rõ nét nhất nhưng các vật thể khác như mặt nước, mặt sàn, mặt đường... dù phản xạ yếu hơn nhưng cũng đủ đảm bảo sự đối xứng về hình và chưa phản ảnh đúng sắc độ và độ rõ nét của vật. Chưa kể trường hợp mặt nước bị xao động… do gió thổi hoặc bị vật rơi xuống hay thuyền bè qua lại.
Muốn chụp buổi chiều đối xứng cho đẹp và sinh động, người chụp cần chú ý: - Vị trí quan sát và đặt máy bao giờ cũng cao hơn mặt nước. - Điều thú vì là có những chi tiết ta nhìn thấy ở vật nhưng không thấy ở ảnh, trái lại qua ảnh ta lại thấy những phần khuất của vật soi bóng. - Nên sử dụng kính phân cực (Polarize filter) .
Như các bạn đã biết Nguồn chiếu sáng không chỉ tạo ra bóng đổ, hay tạo ra ánh sáng phản chiếu từ chính bề mặt của vật thể và đó được coi là nguồn sáng thứ hai. Ngoài ra chúng ta còn có thể chụp thể loại ảnh "Bóng đen" hay còn được gọi bóng khối hoặc bóng bản thân nữa.
Khi nguồn sáng chính chiếu vào chủ thể nó chia chủ thể thành hai vùng rõ rệt. Vùng hướng về nguồn sáng được gọi là vùng sáng, phần không được chiếu sáng chính là bóng đen hay bóng khối. Điều này dễ hiểu nhất khi quan sát mặt trăng, nhưng khi trăng khuyết chính là chúng ta thấy cả hai vùng: Vùng sáng và bóng đen.
Những bức ảnh này thường chụp chủ thể mà hậu cảnh là bình minh hoặc hoàng hôn.. Đây là kỹ thuật sử dụng ánh sáng ngược: Ánh sáng chiếu từ sau lưng chủ đề đến ống kính.
Ánh sáng này cần có thêm kinh nghiệm về khẩu độ và tốc độ, nếu chủ đề là chân dung thì ánh sáng trên mặt rất dịu , tóc có viền sáng , mặt mày không bị nhăn nhó như lúc được chụp bằng ánh sáng phẳng.
Cách chụp:
- Chọn đối tượng cần chụp đứng ngược sáng hoặc chếch nguồn sáng (mặt trời, bóng đèn...).
- Đo sáng vào nền trời phía sau, vì thường chúng ta cần giữ một cảnh trời hoàng hôn hay bình minh đẹp trong ảnh. Rồi chuyển máy sang chế độ M
- Có thể cài nhiệt độ màu theo K để cho màu sắc theo ý muốn hay chụp đuôi Raw để dễ điều chỉnh phần mềm Photoshop hơn.
- Thường lấy nét vào đối tượng chụp... tùy chủ ý sáng tác của mội người
- Và chỉ mỗi việc còn lại là bấm máy
Nhiều nhiếp ảnh gia thích lấy bóng đổ làm chủ thể gián tiếp và trong nhiều trường hợp, bóng lại trở thành trung tâm bức hình. Lúc này, hình ảnh trở nên rất cuốn hút.
Chủ động chụp lấy bóng các em học sinh và quay ngược ảnh lại 180 độ. Tên ảnh: Giờ tập thể dục. Tác giả: Minh Quân.
Một ví dụ về chụp bóng đối xứng và lộn ảnh lại, lấy bóng làm chủ đạo. Ảnh: Trước giờ thực hành. Tác giả: Anhcobra (Tùng Anh).
